Ελεύθερα Σχολεία Waldorf

«Ο υψηλότερος μας μόχθος είναι να αναπτύξουμε ελεύθερες ανθρώπινες υπάρξεις που να είναι αφεαυτού ικανές να δώσουν έναν προσανατολισμό, να διδάξουν ένα σκοπό στις ζωές τους» – Rudolf Steiner
Αυτή ίσως να είναι η πιο περιεκτική φράση που περιγράφει τον στόχο των σχολείων Waldorf που ίδρυσε ο Rudolf Steiner και στηρίζονται στη βαθιά κατανόηση του ανθρώπου μέσα από την ανθρωποσοφία. Ξετυλίγοντας τον μίτο για να γνωρίσει κανείς τις φιλοσοφικές και εκπαιδευτικές απαρχές των σχολείων αυτών βρίσκεται μπροστά στην αίθουσα των θησαυρών της ανθρώπινης γνώσης.
Στα παιδιά πρέπει να γεννηθούν οι δυνάμεις του μέλλοντος, ώστε η κοινωνία να μπει σε μονοπάτι ανανέωσης. Γι αυτό το λόγο είναι απαραίτητη μια δημιουργική παιδαγωγική.
Πρόταση βαθιάς κατανόησης της ζωής η ανθρωποσοφία θέτει ερευνητικά ζητήματα για την κοινωνία, την ιατρική, την γεωργία, την τέχνη, την επιστήμη, την εκπαίδευση. Οι απαντήσεις που βρίσκει ο αναζητητής της αλήθειας στην προσέγγιση αυτή δίνουν λύσεις για τα δεινά της ανθρωπότητας, για τον προορισμό της και προτείνουν μια εφικτή αντανάκλαση της «ουτοπίας» της κατανόησης, της αγάπης, της ειρήνης και της ελευθερίας. Τα σχολεία Waldorf, διαμορφώνουν συλλογικά, τη μεγαλύτερη ίσως και την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ομάδα μη κερδοσκοπικών και ανεξάρτητων σχολείων, παγκοσμίως. Ο Steiner πίστευε ότι τα σχολεία θα όφειλαν να καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών και όχι τις απαιτήσεις των κυβερνήσεων και των οικονομικών παραγόντων, έτσι δημιούργησε σχολεία τα οποία θα ενθάρρυναν την δημιουργικότητα και την ελεύθερη σκέψη
Σχεδίασε έτσι ένα πρόγραμμα σπουδών που ανταποκρίνεται στα αναπτυξιακά στάδια της παιδικής ηλικίας και υποβοηθά την παιδική φαντασία. Ο στόχος του σχεδιασμού αυτού, είναι να εκπαιδεύσει το παιδί ως ολότητα, «κεφάλι, καρδιά και χέρια».  Η διδακτέα ύλη ισορροπεί ακαδημαϊκή ύλη, με καλλιτεχνικές και χειρονακτικές δραστηριότητες.Οι δάσκαλοι της μεθόδου, εστιάζουν στο να δημιουργήσουν στο κάθε  παιδί μια φυσική αγάπη για την μάθηση. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούν την ελεύθερη έκφραση μέσα από τις τέχνες και τις δραστηριότητες προκειμένου να προσεγγίσουν τα ακαδημαικά μαθήματα  και έτσι δημιουργούν μια εσωτερική παρόρμηση στα παιδιά για μάθηση αχρηστεύοντας κυριολεκτικά  το σύστημα των  ανταγωνιστικών τεστ και των βαθμολογιών.
O Dr Rudolf Steiner ήταν πολύ γνωστός επιστήμονας, καθηγητής φιλοσοφίας και λογοτεχνίας ο οποίος ήταν ιδιαίτερα γνωστός για τις εργασίες του πάνω στο έργο του Γκαίτε. Αργότερα ενσωμάτωσε τις επιστημονικές του ανακαλύψεις με το ενδιαφέρον του για την πνευματική ανάπτυξη. Εγινε πρωτοπόρος στην επιστημονική έρευνα της πνευματικότητας του σύγχρονου ανθρώπου στον 20ου αιώνα.Η επιστημονική του υποδομή στους τομείς της ιστορίας και του πολιτισμού, σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις του στη ζωή, έδωσαν στον κόσμο το εκπαιδευτικό σύστημα Waldorf.
O όρος ανθρωποσοφία  (anthroposophy), φιλοσοφική θέση του καθηγητή, προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «άνρθωπος+σοφία». Ο Steiner επέκτεινε μια συγκεκριμένη επιστημονική μέθοδο μέσω της οποίας μπορεί κάποιος να ερευνήσει για τον εαυτό του μέσα στους πνευματικούς κόσμους.Ο Steiner και πολλοί άλλοι που συμμερίστηκαν τις απόψεις του, έχουν εφαρμόσει αυτή τη γνώση σε πολλούς πρακτικούς τομείς. Τα σχολεία Waldorf, η θεραπευτική εκπαίδευση για πνευματικά και συναισθηματικά ανάπηρους ανθρώπους, η Βιο-δυναμική γεωργία  και κηπουρική και τέλος η  ανθρωποσοφική  ιατρική και φαρμακευτική.Να σημειωθεί ότι ενώ η ανθρωποσοφία, έχει διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό, τη θεωρητική βάση της μεθόδου διδασκαλίας στα σχολεία Waldorf, δεν διδάσκεται στους μαθητές.
Η εκπαίδευση Waldorf είναι βαθειά συνδεδεμένη με την προφορική παράδοση. Τυπικά ξεκινά με τον δάσκαλο να διηγείται στα παιδιά παραμύθια σε όλη τη διάρκεια του παιδικού σταθμού, αλλά και στην πρώτη τάξη του δημοτικού. Η προφορική προσέγγιση χρησιμοποιείται και χαρακτηρίζει όλα τα χρόνια της εκπαίδευσης Waldorf. Η διδασκαλία της ανάγνωσης διευκολύνεται και η ικανότητα των παιδιών εξελίσσεται φυσικά. Στη διάρκεια της πρώτης τάξης τα παιδιά εξερευνούν την προέλευση του αλφάβητου, ανακαλύπτοντας όπως έκαναν οι αρχαίοι πρόγονοι, πώς το σχήμα του κάθε γράμματος προήλθε από ένα εικονόγραμμα. Το γράψιμο, μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία, εξελίσσει την καλλιτεχνική φύση των παιδιών. Ετσι, σχετικά άκοπα, οργανώνεται η άρτια εκμάθηση της γλώσσας.
Οι εποχιακές γιορτές χρησιμεύουν στην σύνδεση του ανθρώπου με τους ρυθμούς της φύσης και του κόσμου. Οι γιορτές προέρχονται από τους αρχαίους πολιτισμούς και συνεχώς προσαρμόζονται στις εποχές. Η συμμετοχή στην ατμόσφαιρα της κάθε εποχής, με τελετουργικό ( εορταστικό ) τρόπο ευεργετεί τον εσωτερικό κόσμο και την ψυχή του ανθρώπου. Η γιορτή είναι μια τέχνη. Υπάρχει η χαρά της προσμονής, η προετοιμασία, ο εορτασμός καθ’αυτός και οι αναμνήσεις.
Μια βασική αρχή της λειτουργίας των Σχολείων είναι η δημιουργική ελευθερία κάθε συμβουλίου δασκάλων. Το σχολείο είναι ένα σημαντικό τμήμα της ελεύθερης κουλτούρας. Κάθε σχολείο πρέπει να είναι και ένα κέντρο πολιτισμού στη συνοικία του. Χάρη στη στενή συνεργασία δασκάλων και γονέων, το σχολείο αποκτά ανεξαρτησία από τον κατευθυνόμενο δημόσιο προγραμματισμό, με τις κρίσεις και τις περικοπές του. Αν οι δάσκαλοι είναι πραγματικά δημιουργικοί σε ένα συμβούλιο που αποτελεί μια αυτοδιοικούμενη ομάδα εργασίας, τότε το σχολείο θα γίνει τόσο ζωντανό, ώστε να δίνει στο κάθε παιδί αυτό που χρειάζεται. Μόνον τότε θα γίνει το σχολείο αληθινά «μορφωτικό» από κοινωνική άποψη. Σε κανέναν άλλο τομέα η γραφειοκρατία δεν είναι τόσο καταστροφική όσο στην παιδεία, γιατί τα παιδιά είναι μοναδικές δημιουργικές υπάρξεις.
Στο σχολείο Waldorf κανένα μάθημα δεν είναι αποκλειστικά θεωρητικό. Οποιαδήποτε περιγραφή, βίωμα ή σκέψη, αποτυπώνεται στο τετράδιο εργασίας, εικονογραφείται και καλλιτεχνείται. Στο θέατρο, στην ευρυθμία και στην απαγγελία, διαπλάθονται διάφορα θέματα, που συνδυάζονται με τραγούδι, μουσική και συμμετοχή σε ορχήστρα και παρουσιάζονται στις μηνιαίες εορτές όλου του σχολείου. Μέσω πειραμάτων και εργαστηριακών ασκήσεων, οι μαθητές γίνονται οι ίδιοι ερευνητές. Διάφορα μοτίβα υλοποιούνται σε ξύλο, μέταλλο, ύφασμα, πηλό κλπ. Η γνώση γίνεται δημιουργική. Η προϋπόθεση μιας τέτοιας εκπαίδευσης είναι η αναγνώριση της παιδαγωγικής, ως μιας ελεύθερης και δημιουργικής τέχνης. Στη ματιά του δασκάλου πρέπει να ζει όλη η ανθρώπινη ζωή και το μέλλον του μαθητή. Χάρη στην εναρμονισμένη διδασκαλία ολόκληρης της δωδεκαετούς σχολικής πορείας και στην αφύπνιση του ενδιαφέροντος για τον κόσμο, γεννιούνται θεραπευτικές δυνάμεις για την υπόλοιπη ζωή.

κάνε κλικ στην εικόνα για την ξενάγηση στο Σχολείο

Ανασκόπηση του προγράμματος μαθημάτων:
Πρώτη βαθμίδα: 1η – 8η τάξη
Στην αρχή το παιδί λειτουργεί οργανικά ως μια ολότητα. Έρχεται στον κόσμο ωθούμενο από τη θέλησή του και καθώς με τον καιρό αφυπνίζεται η συνείδηση και η μνήμη του, αρχίζει να αναγνωρίζει τα διάφορα αντικείμενα. Μαθαίνει να «ονομάζει τα πράγματα» – όπως ο Αδάμ στη Δημιουργία – και να λέει «Εγώ» για τον εαυτό του. Έτσι εμφανίζεται η πρώτη κρίση, το πρώτο βίωμα του παιδιού, ότι είναι μια ανεξάρτητη ύπαρξη, ότι μπορεί να πει «όχι, δε θέλω».
1η και 2η τάξη:
Μετά την αλλαγή των δοντιών, όταν το παιδί είναι ώριμο για το σχολείο, λειτουργεί με βάση το ρυθμικό – καλλιτεχνικό στοιχείο και μπορεί να αποδώσει τα πάντα με λέξεις, εικόνες και τραγούδια. Τα παραμύθια στην 1η τάξη, οι θρύλοι και οι μύθοι στη 2η τάξη, δίνουν στο παιδί εικόνες για όλη του τη ζωή.
3η τάξη:
Σε ηλικία περίπου 9 χρόνων, το παιδί περνάει μια δεύτερη κρίση. Πιο συνειδητά, σε σύγκριση με την κρίση των τριών ετών, το παιδί αισθάνεται: Εγώ είμαι εγώ και εσύ είσαι εσύ – αλήθεια, ποιός είσαι εσύ; Τώρα, η πορεία προς το διαμερισμό της ολότητας προχωρά ένα βήμα παραπέρα. Σε αυτή την ηλικία του παιδιού, ο ενήλικας πρέπει να δείξει ότι είναι άξιος, αλλιώς κλονίζεται η εμπιστοσύνη του παιδιού, ίσως για όλη την υπόλοιπη ζωή. Το επόμενο μεγάλο βήμα προς την ανεξαρτητοποίηση γίνεται στην εφηβεία.

κάνε κλικ στην εικόνα για να συνδεθείς με waldorf hellas

Μόλις το παιδί περάσει το κατώφλι των 9 χρόνων «πατάει πιο συνειδητά πάνω στη Γη». Το σχολικό πρόγραμμα ανταποκρίνεται εστιάζοντας τώρα στο θέμα «εμείς κι ο κόσμος» – δηλαδή στον κόσμο που περιβάλλει το παιδί και στη διερεύνησή του. Τα κείμενα της αφήγησης επιλέγονται κυρίως από ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι εικόνες που μιλάνε στα παιδιά αυτής της ηλικίας – πώς οι φυλές του Ισραήλ πορεύονται προς τη Γη της Επαγγελίας. Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι η υπόσταση και η δομή του χωριού, καθώς και τα αρχέτυπα επαγγέλματα: γεωργός, κυνηγός, ψαράς, σιδηρουργός, ό,τι δηλαδή χρειάζεται ο άνθρωπος για να μπορέσει να ζήσει πάνω στη Γη. Πώς χτίζουμε σπίτια, πώς ψήνουμε ψωμί, πώς διαχωρίζουμε το βούτυρο, πώς κάνουμε τυρί, πώς γνέθουμε, πώς υφαίνουμε υφάσματα – όλα αυτά είναι σημαντικά βιώματα σ’ αυτή την ηλικία. Στη ζωή του χωριού βλέπουμε επίσης μια πρωταρχική εικόνα της λειτουργίας της κοινωνίας, όπου όλοι συμμετέχουν και όπου ο ένας χρειάζεται τον άλλο.
4η τάξη:
Το παιδί μαθαίνει να «τέμνει» και να «ανασυνθέτει το όλον» – αρχίζει η εκμάθηση των κλασμάτων. Παράλληλα έρχεται σε επαφή με τις δυνατές εικόνες της μυθολογίας των βορείων λαών, που είναι περιγραφές ενός συνεχούς αγώνα. Κάνοντας ασκήσεις ομαδικής απαγγελίας, ομαδικής επανάληψης λέξεων, ενισχύουμε στο παιδί την αίσθηση της δύναμης των συμφώνων, που μας φέρνουν προς τον έξω κόσμο, ενώ τα φωνήεντα μας οδηγούν στον εσωτερικό μας, συναισθηματικό κόσμο. Τώρα τα παιδιά μαθαίνουν για τα διάφορα ζώα – από το χταπόδι που ζει στα βάθη της θάλασσας, μέχρι τον αετό που πετάει στα ύψη. Στα ζώα βλέπουμε μια εξειδίκευση, ενώ στον άνθρωπο μια ισορροπία, μια πολύπλευρη φύση κι έτσι τη δυνατότητα να γίνει ελεύθερος. Με την όρθια στάση απελευθερώνεται η λειτουργία των χεριών. Ο άνθρωπος μπορεί να θεωρηθεί ως σύνθεση ολόκληρου του ζωικού κόσμου.
Παράλληλα, τα παιδιά προσανατολίζονται όλο και περισσότερο στα τρία «βασίλεια της Γλώσσας», δηλαδή τα ρήματα, τα επίθετα και τα ουσιαστικά – που αντιστοιχούν στις μορφές έκφρασης της θέλησης, του συναισθήματος και της σκέψης. Η μελέτη της δομής της γλώσσας, που άρχισε στην 3η τάξη, προχωρά τώρα βαθύτερα.
Η ανάπτυξη του παιδιού, ήδη από το στάδιο του εμβρύου, αντικατοπτρίζει κατά κάποιο τρόπο την πορεία εξέλιξης του ανθρώπινου γένους. Στις διάφορες τάξεις του σχολείου, το παιδί ακολουθεί βήμα προς βήμα την εξέλιξη των πολιτισμών, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Οι δάσκαλοι φέρουν το πολιτιστικό ρεύμα της σημερινής ανθρωπότητας, αλλά τα παιδιά στο μέλλον θα το προχωρήσουν παραπέρα.
5η τάξη:
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τους παλαιούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, από την Ινδία, την Περσία, τη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, μέχρι την Ελλάδα – τη χαραυγή της Ευρώπης. Το ρεύμα του πολιτισμού ρέει από την ανατολή προς τη δύση – «ex oriente lux».
Όσο προχωράμε δυτικότερα, τόσο περισσότερο δυναμώνει το ενδιαφέρον για τον φυσικό κόσμο και η τάση να κυριαρχήσουμε πάνω σ’ αυτόν.
Η 5η τάξη είναι κατά κάποιον τρόπο «η χρυσή εποχή», πριν αρχίσει η εφηβεία.
Τα παιδιά μαθαίνουν για τον κόσμο των φυτών, από τα μανιτάρια έως τα πλήρως εξελιγμένα φυτά (που διαχωρίζονται σε ρίζα, φύλλα και άνθη). Το αίσθημα που γεννιέται για τον φυτικό κόσμο είναι μια πηγή δύναμης, που τη διατηρούμε σε όλη μας τη ζωή, δεχόμενοι έτσι θεραπευτικές δυνάμεις.
6η τάξη:
Τώρα το κέντρο είναι η Ρώμη. Στη Ρωμαϊκή εποχή εμφανίζεται το στοιχείο της ατομικής προσωπικότητας. Ο Ρωμαίος υπήκοος έχει καθορισμένα δικαιώματα, ακόμη και προς το κράτος. Βλέπουμε να γεννιέται η έννοια της Νομικής. Οι μαθητές βρίσκονται τώρα σε ηλικία όπου αισθάνονται όλο και περισσότερο πόσο σημαντική είναι η δική τους προσωπικότητα, η οποία πρέπει να αποκτήσει σταθερότητα. Το πρόγραμμα λαμβάνει έτσι υπόψη ότι υπάρχει στα παιδιά αυτή η ανάγκη – στην ηλικία τους είναι «μικροί Ρωμαίοι».
Συγχρόνως αρχίζει το μάθημα της φυσικής, πρώτα με την ακουστική και μετά με την οπτική. Εξερευνάται η «χώρα» της ακοής και της όρασης. Με τη φυσική, ο άνθρωπος έρχεται επίσης σε επαφή με τις νομοτέλειες του ίδιου του σώματος. Σ’ αυτή την τάξη μελετάται επίσης ο κόσμος των ορυκτών.
7η τάξη:
Αρχίζει η χημεία. Το πεδίο διευρύνεται και αναγνωρίζονται οι μεγάλες αλλαγές που γίνονται στον κόσμο. Ακόμη και η ύλη μετατρέπεται. Ουσίες εξαφανίζονται και νέες δημιουργούνται μέσω χημικών αντιδράσεων.
Η Αναγέννηση και οι μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις είναι επίσης σημαντικά θέματα στην ηλικία αυτή, στην εποχή της αλλαγής, όπου αρχίζει η εφηβεία.
8η τάξη:
Το κύριο θέμα στην όγδοη τάξη είναι η Γαλλική επανάσταση και η οικονομική ιστορία. «Το παλιό έχει ξεπεραστεί, μια καινούργια εποχή αρχίζει»– αυτό είναι το βασικό συναίσθημα πίσω από τη μεγάλη Γαλλική επανάσταση. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια νέα κοινωνική ενότητα με κεντρικό οδηγό τις έννοιες: Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφότητα.
Η κοινωνική επανάσταση στη Γαλλία και η βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία εξελίσσονται παράλληλα και δίνουν μαζί το έναυσμα για μια νέα εποχή, τη δική μας εποχή. Μεγάλοι διαφωτιστές και ποιητές – Voltaire, Rousseau, Locke, Goethe, Schiller και άλλοι – ξεκινούν μια φιλοσοφική επανάσταση. Ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται το επίκεντρο της διανόησης. Όλα αυτά είναι σημαντικά βιώματα για τα παιδιά, που αρχίζουν τώρα να ωριμάζουν σε νεαρά άτομα και να αντικρίζουν την εποχή τους. Οι παγκόσμιοι πόλεμοι αναφέρονται αργότερα, στην 9η τάξη, όταν η διανοητική ικανότητα έχει εξελιχθεί παραπέρα.
Στην οικονομική ιστορία μαθαίνουμε με ποιον τρόπο ο νους του ανθρώπου και η δημιουργική του δύναμη αλλάζουν τον κόσμο. Στον κόσμο της τεχνικής και των εφευρέσεων, βρίσκουμε συγκεκριμένα παραδείγματα – προς το καλό ή προς το κακό. Ο άνθρωπος έχει τόσο την ικανότητα να εξευγενίσει κάτι, όσο και να το καταστρέψει. Κάθε εξέλιξη είναι τελικά ζήτημα ευθύνης και ηθικής.
Στην τάξη αυτή μελετάται ο σκελετός. Τα παιδιά σχεδιάζουν τις μορφές των σπονδύλων και τις υλοποιούν πλαστικά πχ με πηλό . Οι νέοι έχουν τώρα «κατέβει» μέχρι τον ορυκτό κόσμο και αισθάνονται το βάρος του σκελετού τους. Οι κινήσεις χάνουν τη φυσική τους αρμονία. Με το αίσθημα όμως του βάρους, ξυπνάει επίσης η δύναμη για ανάταση. Στεκόμαστε στη Γη με δική μας δύναμη και αναπτύσσουμε έτσι τη δύναμη της ελεύθερης σκέψης. Η γυμναστική Bothmer που εφαρμόζεται στα σχολεία Waldorf βοηθάει σ’ αυτό. Με διάφορες ασκήσεις πάνω στο θέμα ‘πτώση’ και ‘ανάταση’, ενισχύεται η δύναμη για μια ευθυτενή κορμοστασιά. Όλες οι ασκήσεις ξεκινάνε από την ορθή στάση.
Στην Ευρυθμία οι μαθητές μαθαίνουν να εκφράζουν μέσω της κίνησης αντικειμενικές μορφές στο χώρο, με τα χαρακτηριστικά της θέλησης, του συναισθήματος και της σκέψης, καθώς και τις νομοτέλειες της γλώσσας και της μουσικής. Το να ιδωθεί η ψυχική ζωή αντικειμενικά βοηθάει τους νέους να αντιμετωπίσουν την εσωστρέφεια που αναδύεται με την εφηβεία.
Η ζωγραφική και τα χρώματα εγκαταλείπονται για δύο χρόνια, για χάρη του ασπρόμαυρου σχεδίου, το οποίο απαιτεί μια εντελώς νέα, αντικειμενική ικανότητα παρατήρησης.
Εφηβεία
Όλα τα προηγούμενα χρόνια, το σχολείο προσπαθούσε να αφυπνίσει ένα ευρύ ενδιαφέρον για τον κόσμο και ιδιαίτερα την αγάπη για τον άνθρωπο και το σύμπαν. Όσο αυτό ζει μέσα στο νέο, αμβλύνονται τα προβλήματα της εφηβείας και αντισταθμίζεται η προσκόλληση στις ορμές του οργανισμού του.
Στα δύο τελευταία χρόνια της πρώτης βαθμίδας, στην 7η και στην 8η τάξη, επικρατεί μια μορφή υγιούς υλισμού. Κάθε πράγμα είναι αυτό που είναι. Τα δεδομένα είναι ακλόνητα. Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι αντικειμενικά. Η ψυχική τους ραχοκοκαλιά ορθώνεται και σταθεροποιείται. ‘Τώρα πραγματικά μαθαίνω κάτι’ λένε τα παιδιά με περηφάνια. Το ψηλότερο βουνό του κόσμου, ο μακρύτερος ποταμός, τα χημικά στοιχεία, τα ονόματα των εφευρετών και των λογοτεχνών και οι ημερομηνίες γέννησης και θανάτου, ο πληθυσμός του κόσμου, οι πρωθυπουργοί των διαφόρων κρατών – όλα αυτά είναι ακόμα «χρυσές γνώσεις». Ο δάσκαλος πρέπει να δίνει πολύ υλικό, γιατί η μνήμη πρέπει να ενισχυθεί.
Στην ηλικία αυτή υπάρχει μια δεκτικότητα που ξεπερνάει κάθε όριο και που δεν ξαναγυρίζει. Ακόμη δεν έχει ξυπνήσει καμιά αμφιβολία για την αξία των «νεκρών», «ξερών» και ασύνδετων δεδομένων. Ο σεβασμός προς τα δεδομένα, προς τις στέρεες γνώσεις, εμπεδώνεται σε αυτή την ηλικία. Ήδη όμως από την επόμενη τάξη αρχίζει η δυσαρέσκεια: πόσο κουραστική είναι όλη αυτή η «νέα ύλη»!
Ανώτερη βαθμίδα: 9η – 12η τάξη
Η δεύτερη βαθμίδα αντικατοπτρίζει την πρώτη
Η ανώτερη βαθμίδα ανακινεί τα ίδια θέματα της πρώτης βαθμίδας, αλλά ανακεφαλαιωτικά και κάτω από νέο φως. Η έντονη ενασχόληση με το αφηγηματικό στοιχείο κατά την πρώτη βαθμίδα, γίνεται τώρα το θεμέλιο για μια δραστηριοποίηση στα μεγάλα ζητήματα, που διαφορετικά θα μπορούσαν να παραμείνουν αφηρημένα και άψυχα. Η παιδαγωγική Waldorf χρησιμοποιεί συνειδητά τις ανανεωτικές δυνάμεις της λήθης – σαν το σπόρο που θάβεται στη γη, για να δώσει νέους καρπούς. Τα βιώματα της πρώτης βαθμίδας πρέπει να ξεχαστούν, για να αναδυθούν ανανεωμένα στη διδασκαλία της δεύτερης βαθμίδας, με διαύγεια και εποπτεία. Τα τέσσερα χρόνια της δεύτερης βαθμίδας καθρεφτίζουν τα οκτώ της πρώτης.
Η «απογείωση της σκέψης» διευκολύνει τη συγγραφή, την επισκόπηση και τους συσχετισμούς. Ξυπνάει η ικανότητα δημιουργίας ιδεών. Στη σφαίρα της σκέψης μπορούμε να ατενίσουμε όλο τον κόσμο και να διατηρήσουμε συνοπτικά τις γνώσεις μας στη μνήμη. Αυτά χρειάζονται να αναπτύξουν οι νέοι, για να μην πνιγούν στον χείμαρρο των πληροφοριών που σήμερα μας κατακλύζουν και να μη χάσουν τον έλεγχο της κατάστασης ή την κατεύθυνσή τους και παραιτηθούν αμφιβάλλοντας για τα πάντα.
9η τάξη:
Εδώ αρχίζει η ανώτερη βαθμίδα. Η εποχή του δασκάλου έχει οριστικά λήξει και τώρα έρχονται οι καθηγητές ειδικών μαθημάτων, ένας εκ των οποίων αναλαμβάνει υπεύθυνος της τάξης. Το πρόγραμμα των μαθημάτων διαφοροποιείται περισσότερο και φαινομενικά ο κόσμος «εξατομικεύεται». Ουσιαστικά, όμως, το πρόγραμμα των μαθημάτων προχωρά συνειδητά στη σύνδεση των διαφόρων γεγονότων. Με την αφύπνιση της ελεύθερης σκέψης, οι μαθητές αρχίζουν να διακρίνουν τις σχέσεις και την ενότητα των διαφόρων φαινομένων. Τα προγράμματα της 8ης και 9ης τάξης είναι πολύ συναφή – από την αναγέννηση μέχρι την εποχή μας – όμως, στην 9η τάξη το κύριο βάρος δίνεται στους συσχετισμούς και στις διαδικασίες της εξέλιξης. Πρέπει να αφυπνιστεί η εσωτερική κατανόηση της ιστορικής πορείας, καθώς και η δυναμική και διαλεκτική της εξέλιξης. Η εμφάνιση της σύγχρονης κοσμοαντίληψης και η εξέλιξη της αστρονομίας δίνουν νέες διαστάσεις στις δυνατότητες της επιστήμης και της γνώσης.
Η ικανότητα κρίσης αναπτύσσεται όταν τα προβλήματα διαφωτίζονται πολύπλευρα και από διάφορες προοπτικές. Η σκέψη ζωντανεύει. Το πείραμα μπαίνει στο επίκεντρο – μαθαίνουμε να βγάζουμε συμπεράσματα με βάση τις προσωπικές μας παρατηρήσεις.
Ένα νέο μάθημα εισάγεται – η αισθητική, η ιστορία τέχνης, που συνεχίζεται σε όλες τις ανώτερες τάξεις: ζωγραφική, ποίηση, μουσική, αρχιτεκτονική κλπ. Το βίωμα του ωραίου αποτελεί αντίβαρο στο συχνά σκληρό στοιχείο της τεχνολογίας, της επιστήμης και της ιστορίας, όπου αναδύονται όλοι οι προβληματισμοί της εποχής μας. Στον κόσμο της τέχνης, στο ελεύθερο δημιουργικό παιχνίδι, ο άνθρωπος είναι άρχοντας. Ανάμεσα στους δυο πόλους: τις νομοτέλειες της μορφής και τις δυνατότητες της ύλης, ζει η δημιουργικότητά μας. Η τέχνη αποτελεί τη σφαίρα της ελευθερίας του ανθρώπου και μπορεί να αναπτυχθεί σε τέχνη ζωής: ο άνθρωπος γίνεται δημιουργός.
Δουλεύοντας πρακτικά με τη γη, με την τέχνη της κηπουρικής, αναπτύσσεται η κατανόηση και το αίσθημα ευθύνης του ανθρώπου για τη φύση και τον ζωντανό κόσμο. Εμφανίζονται έτσι οι οικολογικοί συσχετισμοί.
10η τάξη:
Εδώ επανέρχονται τα θέματα της τέταρτης και της πέμπτης τάξης: οι εποχές των αρχαίων πολιτισμών και η βόρεια μυθολογία. Μελετώνται οι συσχετισμοί, οι μεταμορφώσεις από εποχή σε εποχή, καθώς και η εξάρτηση του ανθρώπου από το φυσικό περιβάλλον και το κλίμα. Στη γεωγραφία το θέμα είναι: η Γη ως ολότητα. Η Γη είναι το σπίτι μας. Η κοινότητα του χωριού διευρύνεται σε παγκόσμια κοινότητα.
Ο αρχαίος κόσμος του Βορρά μαρτυρά τις τρομακτικές συνέπειες της εκδίκησης αίματος, αλλά δείχνει επίσης το περήφανο θάρρος. Βλέπουμε το αρχικό στάδιο της διάλυσης των δεσμών αίματος, όταν μέσα στην κοινότητα μιας φυλής προβάλλουν ελεύθεροι άνθρωποι. Οι μαθητές αυτής της ηλικίας βιώνουν και οι ίδιοι ότι η εξάρτηση από την οικογένεια αρχίζει να καταλύεται.
11η τάξη:
Το κύριο θέμα της 11ης τάξης έχει να κάνει με την «αμφιβολία» και πώς αυτή μπορεί να ξεπεραστεί. Όλα τίθενται υπό συζήτηση, δοκιμάζονται και αναθεωρούνται. Στα μαθηματικά, για παράδειγμα, έχουμε την προβολική και τη σφαιρική γεωμετρία και ανακαλύπτουμε ότι η παλιά γνώση δεν έχει απόλυτη ισχύ. Το άθροισμα των γωνιών του τριγώνου δεν είναι πλέον 180ο όταν το τρίγωνο χαράσσεται πάνω σε μια σφαίρα. Η «απόλυτη» γνώση, την οποία προηγουμένως πιστεύαμε ότι κατακτήσαμε, ισχύει μόνο εντός ορισμένων ορίων. Στο πέρασμα προς το άπειρο ανακαλύπτουμε νέους νόμους, νέους κόσμους. Ως εικόνα του θέματος της 11ης τάξης έχουμε τον περιπλανώμενο ιππότη, που εμφανίζεται στη λογοτεχνία και στην ιστορία του Μεσαίωνα και που κινείται ανάμεσα σε δυο αντίπαλες δυνάμεις, το θάνατο και το διάβολο, αλλά με το βλέμμα σταθερά μπροστά.
Στο μυθιστόρημα «Πάρσιφαλ» του Wolfram von Eshenbach, περιγράφεται μια τέτοια μορφή, που μέσα από ατέλειωτες διαμάχες και διαβρωτικές αμφιβολίες, αναζητά το κάστρο του Άγιου Δισκοπότηρου. Υπερνικά την αμφιβολία, χάρη σε νέες γνώσεις και στην κατανόηση της εσωτερικής συνάφειας όλων των πραγμάτων, δηλαδή του νοήματος της παγκόσμιας τάξης. Μόνον τότε είναι σε θέση, απευθύνοντας με συμπόνια «το ερώτημα», να απελευθερώσει τον άρρωστο βασιλιά.
Μια άλλη σημαντική μορφή είναι ο Άμλετ. Ως έμβλημα της 11ης τάξης θα μπορούσε να τεθεί η συστηματική αμφιβολία του Καρτέσιου: αμφιβάλλω για τα πάντα, ακόμη και για την ύπαρξή μου. Η αμφιβολία και η υπερνίκησή της είναι κάτι που μας αφορά όλους. Δίχως να τα δοκιμάσουμε όλα δεν μπορούμε να βρούμε τον εαυτό μας και το δρόμο μας. Άλλα παραδείγματα έχουμε επίσης σε μορφές όπως ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι, ο Ίψεν, ο Στρίντμπεργκ, ο Νίτσε, κ.α.
Ως αντίβαρο στο έντονο ανθρωπιστικό στοιχείο, με την έμφασή του στα προβλήματα της ζωής, έρχεται η τεχνολογία, όπου εξετάζεται πώς είναι κατασκευασμένα τα διάφορα μηχανήματα που μας περιβάλλουν, από το μικρότερο ως το μεγαλύτερο: πρίζα, λάμπα, τηλέφωνο, εργοστάσιο ηλεκτρικού ρεύματος, ηλεκτρονικός υπολογιστής, τηλεόραση κλπ. Κάθε μαθητής κάνει τη δική του βιβλιοδεσία και μαθαίνει τη διαδικασία παραγωγής χαρτιού, αυτή τη βάση του σύγχρονου πολιτισμού. Η υφαντική συμπεριλαμβάνεται επίσης στα μαθήματα.
12η τάξη:
Το θέμα της 12ης τάξης είναι εύκολο να διατυπωθεί, αλλά δύσκολο να υλοποιηθεί. Τα νήματα όλων των 12 χρόνων πρέπει να συνδεθούν. Η παγκόσμια ιστορία μελετάται ως ολότητα. Οι διάφορες πλευρές των φαινομένων συγκλίνουν. Ο κόσμος γίνεται πάλι ολόκληρος. Αυτός όμως ο στόχος ξεπερνάει τα όρια της σχολικής ζωής. Το σχολείο μπορεί μόνο να δώσει τη βάση και τη δραστηριοποίηση που θα οδηγήσει παραπέρα στην υπόλοιπη ζωή. Πρέπει στη διαδικασία της γνώσης να συναντάμε τον κόσμο και τον εαυτό μας. Ως χαρακτηριστικό πρότυπο για τη δωδέκατη τάξη προβάλλει μια άλλη μορφή, ο Φάουστ του Γκαίτε. Ο 12ος χρόνος ολοκληρώνεται με ένα θεατρικό έργο, το οποίο η ίδια η τάξη επιλέγει και όπου εκφράζονται ενδιαφέρουσες ιδέες και προβληματισμοί. Κάθε μαθητής παρουσιάζει μια διπλωματική εργασία, που ο ίδιος έχει επιλέξει.

πηγές: 4family.gr,
art noise, childit.gr